میزگرد فعالان حوزه آموزش فناوری اطلاعات بدون شک به جلسه‌ای پر از گلایه تبدیل می‌شود. گلایه از نگاه غیرتخصصی به حوزه آموزش، ورود افراد غیر حرفه‌ای به آن، کم اهمیت دانستن نقش آموزش در توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و صد البته حضور مراکز دولتی و دانشگاه‌ها در بازار بخش خصوصی.
وایمکس نیوز - این مراکز به مدد فضای آموزشی رایگان و امکانات ارزان قیمت و البته با کیفیت پایین آموزش، حضور خود را به این بازار تحمیل کرده‌اند و کماکان سهم بیشتری از این بازار را طلب می‌کنند. در این نشست، مهندس فریبا مهدیون، مدیر عامل سماتک و رییس کمیسیون آموزش سازمان نظام‌صنفی رایانه‌ای تهران و مهندس مازیار گنجه‌ای مدیرعامل کاریار ارقام و قائم مقام کمیسیون، هر دو از با سابفه‌های حوزه آموزش فناوری اطلاعات، از دغدغه‌ها و گلایه‌هایشان گفتند.
تفکر آموزش تخصصی فناوری اطلاعات در شما از چه زمانی شروع شد و باتوجه به چه نیازهایی شکل گرفت؟
مهدیون: نیاز دست‌یابی به اطلاعات بیشتر و تکنولوژی برتر در حوزه آی تی همواره حس می‌شد اما امکان آن وجود نداشت و از طرفی سیر کند رشد محتوایی دانشگاه‌ها و عدم پتانسیل کافی سازمان فنی و حرفه‌ای باعث شد تا در سال 76 به این نتیجه رسیدم که باید چنین مراکزی متناسب با تکنولوژی روز ایجاد شوند و متاسفانه چون متولی خاصی هم در این مورد وجود نداشت به ناچار به عنوان یک شرکت کامپیوتری ثبت شدیم اما در واقع حوزه کاری‌مان مربوط آموزش بود.
گنجه‌ای: از سال 78 با دوستانی در حوزه فنی آشنا شده و شرکتی تأسیس کردیم. ما کار خود را با سیسکو شروع کرده بودیم که تازه وارد ایران شده بود و لذا تصمیم به آموزش آن گرفتیم و از آن‌جایی که خود سیسکو هم تقریباً چندسالی بود که وارد بازار شده و تقریباً هم زمان با ما شروع کرده بود به آموزش بها می‌داد. چیزی که من از سیسکو آموختم این بود که می‌توانیم بازار وسیعی با توجه به نیروهایی آموزش دیده توسط خودمان ایجاد کنیم.
چطور شد که شرکت هایی نظیرسیسکو و مایکروسافت به سمت ارائه آموزش های تخصصی و صدور مدارک گر ایش یافتند ؛آیا آموزش آکادمیک در این حوزه کفایت نمی‌کرد؟
مهدیون: شرکت‌هایی نظیر این‌ها باید به‌دلیل پیشرفت سریع آی تی خود را بروز نگه دارند و لذا با توجه به این رشد فزاینده، تحصیلات آکادمیک در این کار در هیچ کجای دنیا و نه فقط در ایران جوابگو نبوده و پتاسیل این رشد و شتاب را ندارد. این شرکت‌ها برای استفاده بهینه مشتریان از محصولات و ارتقای دانش آن‌ها درباره محصول ارائه شده دوره‌های آموزشی برگزار می‌کنند، یعنی دوره‌هایی را طراحی و اجرای آن را به شرکت‌های آموزشی می‌سپارند و برحسب آن‌ها مدارکی نیز پس گذراندن آن دوره‌ها و قبولی در یک آزمون به افراد ارائه می‌دهند.
در برخی جاهای جهان دوره‌های آموزشی شرکت‌های دیگری خارج از شرکت تولید کننده نیز این دوره‌های آموزشی را برگزار می‌کند که مبتنی بر معیار خاصی هم نیست. در کشورهای پیشرفته، دروس اختیاری و دروس مهارتی نیز در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود اما در کشور ما علی‌رغم پیگیری‌هایی که صورت گرفته هنوز نتوانستیم این دانش را وارد فضای آکادمیک بکنیم و از این رو توسط بخش خصوصی و در قالب شرکت‌های این حوزه ارائه می‌شود.
آیا طی کردن این دوره ها بدون دانش آکادمیک،افرادی تک بعدی و با یک تخصص سطحی به وجود نمی‌آورد؟
گنجه‌ای: تجربه نشان داده که این طور نیست. در سیستم اکادمیک نگاه‌ها در یک بستر بنیادی علمی شکل می‌گیرد که به صنعت نمی‌رسد اما در صنعت برای رسیدن به نتیجه از ابزار استفاده می‌شود. از این رو این بخش در دروس مهارتی پیشروتر از دانشگاه‌ها هستند. ویژگی بارز دروس ارائه شده توسط مایکروسافت و سیسکو این بود که ترکیبی از دانش و لابراتوار بود. در آموزش‌های سیسکو فرد پس از گذراندن یک دوره می‌تواند با پیدا کردن یک پایه مناسب دوره‌های دیگر را هم بیاموزید چون مفاهیم اساسی را آموخته است و یکی از دلایل موفقیت و گسترش سیسکو همین است.
مهدیون: نظر من کمی متفاوت است. قطعاً کسی که در دانشگاه کامپیوتر خوانده و تحصیلات مرتبط با این حوزه دارد خیلی بهتر می‌تواند این دوره‌ها را بگذارند و درک بهتری از این مفاهیم و دروس خواهد داشت. تجربه هم نشان داده که افرادی در این دوره‌ها حضور می‌یابند که تحصیلاتی در این رشته و یا کاری در این حوزه دارند.
تاچه میزان افرادی بدون دارا بودن دانش مهندسی و برای ورود به حوزه کسب و کار وارد این دوره ها می‌شوند؟
گنجه‌ای: به جرأت می‌توان گفت که بیشتر افراد موفق این دوره‌ها تحصیلات آی تی ندارند و برخی از آن‌ها حتی شاید دیپلمه باشند یا پزشک و یا مهندس رشته دیگری؛ اما موفق هستند. این خیلی خوب است چون آی تی را مدیران و افراد لایه بالا نمی‌شناسند و این که مهندس و حتی پزشک از این حوزه استقبال و در این دوره‌ها شرکت می‌کنند برای شناخت بیشتر حوزه آی تی کمک‌کننده است.
مهدیون: با توجه به تجربه در این حوزه معتقدم که پایه مهندسی خیلی کمک کننده و مؤثر است ولی رشته‌های دیگر هم به این حوزه نیاز دارند و این روزها ما رشته‌های میان رشته‌ای مانند مدیریت پروژه‌های آی تی داریم و در حال تعامل با دانشگاه‌ها در این زمینه‌ایم. مدیران باید با آی تی را به‌طور کلی بشناسد، مفهوم و ارزش آن را بدانند و امکانات و قوانین مورد نیاز آن را بشناسند اما نیازی به داشتن تخصص بیشتر برای آن‌ها لزومی ندارد.
یک پزشک ممکن است چه نیازی به گذراندن دوره‌های آی تی داشته باشد آن هم وقتی در رشته خود فعالاست؟
گنجه‌ای: در بیمارستان‌های کانادا گاهی پزشک باید آی تی هم بداند تا استخدام شود و از این رو افرادی که روی این مسائل کار می‌کنند سرمایه خوبی به دست می‌آورند و اقدامشان در مورد کسب دانش آی‌تی و رفتن به دنبال چنین مشاغلی بسیار هم هوشمندانه است. در کشور ما نیز برخی از پزشکان رابط بخش فنی و پزشکی بوده و در بخش آی تی بیمارستان فعال هستند.
آیا این دوره‌ها که به سهول الورود بودن افراد درحوزه فناوری اطلاعات منجر می‌شود درنهایت به حوزه آموزش فناوری اطللاعات لطمه نمی‌زند؟
گنجه‌ای: شاید عده‌ای از آن‌ها در دید خود با گذراندن یک دوره، متخصص شبکه شوند ولی در عمل کاری از پیش نمی‌برند. به هرحال وقتی طیف وسیعی از جامعه را پوشش می‌دهید این امر رقابتی سنگین ایجاد می‌کند و هر روز عده‌ای هم در این حوزه مدعی می‌شوند که این موضوع قطعاً به حرفه ما لطمه می‌زند.
مهدیون: مشاغل آی تی در کشور ما درست تعریف نشده است؛ بنابراین هر کسی با هر مقطعی از آموزش بدون گذراندن یک روند اصولی وارد این کار می‌شود و کارفرماها هم چون ارزیابی شغلی درست و مدونی ندارند افرادی را جذب می‌کنند که شاید بعد از زمان کوتاهی آن کار را ترک کنند. مایکروسافت یا شرکت‌های نظیر آن برای خود سطوحی تعریف کرده‌اند. خوشبختانه با یک تجربه 20 ساله که ما در بحث آموزش داریم شاهدیم که اخیراً در برخی شرکت‌ها این موضوع جا افتاده که در آگهی‌های استخدامی ترجیحاً داشتن مدرک یک دوره مشخص موردنظر خود را ذکر می‌کنند و سعی شده تا این مفاهیم در کشور ما جا بیفتد که کسی صرفاً با 100 ساعت یا 50 ساعت گذراندن دوره، کارشناس شبکه نمی‌شود. اگر ما بتوانیم این مسیر را ایجاد کنیم آن کارفرما هم خواهد دانست که باید تحت چه الگویی این نیرو را استخدام کند.
گنجه‌ای: جدای از مقوله تعریف درست مشاغل، ما در حال رقیب‌تراشی برای خودمان هم هستیم که البته این امر در همه حوزه‌ها اتفاق می‌افتد؛ چون در ایران استارتاپ بیزنس خیلی راحت است یعنی فرد تصمیم به شروع کاری می‌گیرد و آن را ایجاد کرده و شاید بعد به دنبال مجوز برود اما در خارج از کشور فرد حتی برای پخش یک تراکت تبلیغاتی هم باید از خیلی جاها مجوز بگیرد تا بتواند بر فرض در یک ساختمان تراکت پخش کند و یک‌سری اصولی دارد که باید همان اول آن‌ها را انجام دهد و بعد وارد شود. متأسفانه آی تی در حوزه آموزش این گونه ممیزی‌ها را ندارد و به هرحال چون در کشور ما تقریباً نوپاست در حال استفاده از تجربیات خود برای رشد بیشترست. ضمن این‌که در مورد اساتید هم این مشکل وجود دارد.
آیا عدم وجود متولی یاتعدد آن ها باعث نمی شودکه هر کسی بتواند وارد حوزه آموزش آی تی شود؟
مهدیون: این از مشکلات اساسی ماست و همیشه سعی کرده‌ایم تا یک متولی خوب برای آن پیدا شود. وزارت ارشاد، وزارت علوم و سازمان فنی و حرفه‌ای هر کدام با یک معیاری به ما مجوز می‌دهند و اصرار دارند که حتماً باید آن مجوز وجود داشته باشد. در سال‌های پیش حتی سازمان‌های بزرگی مثل شهرداری نیز مجوزهایی برای ما اعمال می‌کردند که آیا اجازه آموزش به کارکنان شهرداری را داریم یا خیر. در آموزش تخصصی آی تی باید اعتماد بخشی ایجاد شود و خیلی از این جاها واقعاً نمی‌توانند متولی آی تی شناخته شوند و در واقع همان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است که این صلاحیت را دارد. تمام سعی ما بر این است که بتوانیم تعدد متولی را کم کنیم و تا حدی هم موفق شدیم اما هنوز به آن‌جایی نرسیدیم که یک مرجع داشته باشیم تا برحسب یک‌سری معیار و فضای آموزشی و اساتید در حوزه آموزش آی تی بتواند بر این بخش نظارت کند. ما در بخش خصوصی و حیطه کاری خودمان اساتید را ارزیابی و تجهیزات لازم را فراهم می‌کنیم چون برای کیفیت مؤسسه خود اهمیت قائلیم.
گنجه‌ای: من در اینجا مایلم از همکاری با شرکت‌های خارجی هم بگویم. حتی اگر تحریم‌ها هم برداشته شود ما به‌دلیل عدم وجود کپی رایت در کشور نمی‌توانیم کاری پیش ببریم چون نماینده خارجی انتظار دارد که ما از او سالانه یک‌سری پکیج خریداری کنیم که این اتفاق نمی‌افتد. یک معضل دیگر هم این است که درخواست آموزش از نظر فرهنگی در کشور ما پایین است و این امر طبیعتاً باعث می‌شود که متولی هم نداشته باشیم چون اهمیتی برای این موضوع قائل نیستند. ما نیروی متخصص فراوانی در کشور داریم که سالانه عده زیادی از آن‌ها مهاجرت می‌کنند و شرکت‌های نظیر ما هستند که نیروی متخصص داخلی جایگزین را تربیت می‌کنند. این در حالی است که حتی از لیست شرکت‌های دانش بنیان نیز حذف شده‌ایم و ما به عنوان مراکز تولید علم نادیده گرفته می‌شویم. اگر دولتمردان در پی تحقق شعارهای خود درباره عدم وابستگی باشند باید این را در نظر بگیرند که برای خودکفایی باید به آموزش افراد برای رسیدن به دانش پرداخته شود. خارجی‌ها این را خوب متوجه شده‌اند ولی ما آن را ندیده می‌گیریم. آن‌ها آموزش را هم جزئی از تحریم‌ها می‌دانند چون معتقدند با این کار به انتقال دانش تکنولوژی کمک کرده‌اند که قابل بهره‌برداری در کشور مورد تحریم خواهد بود.
یکی دیگر از مسائل بحرانی آموزش در کشور ما این است که با بالا رفتن نرخ دلار همه قیمت‌ها سه برابر شده‌اند اما قیمت آموزش در همان سقف قبلی است و همه بخش‌ها با افزایش قیمت سود خود را می‌برند در نتیجه ما در بخش آموزش با داشتن هزینه‌های جاری افزایش یافته و همان درآمد سابق با مشکل عدم سوددهی مواجه هستیم.
مهدیون: در تمام دنیا برای بخش آموزش تسهیلاتی در بخش‌های مختلف اعم از بیمه و مالیات قائل می‌شوند اما در کشور ما نه فقط کاری صورت نمی‌دهند بلکه سخت‌گیری‌های خاصی هم دارند. در مورد عوارض مالیاتی هم با ما مانند یک تولیدکننده و فروشنده تجهیزات سخت افزاری رفتار می‌کنند در حالی که مالیات ارزش افزوده چیزی است که ما طبق قانون نمی‌توانیم از مشتریان خود دریافت کنیم اما در فرایندهای کاری شرکت، ما باید این ارزش افزوده را بپردازیم. موضوع این است که وقتی سخن از آموزش به میان می‌آید باید قوانین همان حوزه آموزش درباره آن مطرح شود.
گنجه‌ای: نگاه ما به چیستی آموزش و جایگاهی که برای آموزش مهارتی در کشور قائل هستیم امر بسیار مهم و تأثیرگذاری بر کیفیت این بخش و پیشرفت جامعه است و رسانه‌ها برای رساندن صدای ما که در این بخش فعال هستیم و فرهنگ‌سازی نقش بسزایی دارند.
درحال حاضـر وضعیـت کمیسیون آموزش در سازمان نظام صنفی رایانه ای چگونه است و این سازمان چقدر در این امر تلاش کرده و چه اقداماتی صورت دادهاست؟
مهدیون: در دوره پیشین هیئت مدیره بر اساس بخش‌نامه درآمد مربوط به حدود 15 سال پیش درباره بیمه حوزه آی‌تی یک فراخوان داده شد و نظرخواهی صورت گرفت که طبق آن بندهایی به این بخش‌نامه اضافه شد و یکی از این بندها آموزش بود که شورای عالی انفورماتیک آن را تائید کرد و بعد به تأمین اجتماعی رفت تا تصویب و ابلاغ شود اما این پروسه هنوز در گیر و دار این جریانات اداری بوده و همچنان در حال پیگیری است.
اداره ارزش افزوده نیز فراخوانی داده و طی آن قانونی را به نظرسنجی اصناف گذاشته بود که ما در سازمان یک کارگروه برای بررسی این موضوع تشکیل دادیم و تا پایان سال مهلتاداره ارزش افزوده نیز فراخوانی داده و طی آن قانونی را به نظرسنجی اصناف گذاشته بود که ما در سازمان یک کارگروه برای بررسی این موضوع تشکیل دادیم و تا پایان سال مهلت داریم که نتیجه را به سازمان ارزش افزوه اعلام کنیم. بحث حضور نمایندگان ما در هیئت‌های مالیاتی، تشخیص و تجدیدنظر و تأمین اجتماعی در قراردادها همچنان برای ما مهم است. یکی از بحث‌های اساسی در سازمان مربوط به تعرفه‌ها بود که سعی کردیم در حوزه آموزش تعرفه‌های کارشناسی شده‌ای را ایجاد کنیم.
به نظر شما این تعرفه ها چقدر می‌تواند ضمانت اجرایی داشته باشد؟
مهدیون: نداشتن این ضمانت اجرایی را می‌توان در این موضوع یافت که کارشناسان رسمی دادگستری هیچ ارتباطی با سازمان نداشته‌اند و به نظر می‌آمد که بیشتر طرف کارفرما بودند تا سمت بخش خصوصی. اکنون اقداماتی در سازمان نظام صنفی در دست انجام است تا از این کارشناسان استفاده کنیم و این تعرفه‌ها به شکلی باشد که از طرف کارفرما قابل قبول بوده و این خود می‌تواند یک ضمانت اجرایی ایجاد کند.
فکر نمی کنید که مدت زمانی به طول بیانجامد تا که این موضوع به عنوان مصوبه جاری و ساری شود و از این رو مطرح شدن آن صرفاً جنبه پیشنهاد و تشویقی داشته باشد؟
مهدیون: در هرصورت هرگاه که اختلافی پیدا شده این تعرفه‌ها بین کارفرماها و پیمانکارها ملاک برررسی بوده است و همیشه وجودش قوت گرفته و میزان ضمانت اجرایی آن به حذف چالش‌ها بستگی دارد بنابراین ما سعی می‌کنیم تا با کمک کارشناسان رسمی دادگستری تعرفه‌ای ارائه دهیم که قابل قبول کارفرمایان نیز بوده و همه راضی به اجرای آن باشند.
چقدر پیش آمده که در پروژه‌ها میزان درست و دقیقی به شما داده نشده و کارفرما بنا به سلیقه و میل خود قیمتی ارائه کرده باشد؟
گنجه‌ای: همیشه همین طور بوده است. چون ملاکی وجود ندارد پس ملاک همان قیمتی است که کارفرما می‌گوید و ما نه وسیله‌ای داریم که بخواهیم مخالفتی بکنیم و نه متولی وجود دارد که آن را بررسی کند.
مهدیون: اخیراً هم بخش نامه‌ای درباره آموزش‌های حوزه آی تی تهیه می‌شد که طبق آن غیر از شرکت‌های خصوصی و آموزشی افراد حقیقی هم متولی آموزشی هستند. سازمان نظام صنفی اینجا وارد قضیه شد و بررسی‌هایی درباره این موضوع انجام داد. این مشکلات پیش می‌آید و هیچ تضمینی هم برای کیفیت کارهای آن‌ها نیست. باید جاهایی وجود داشته باشد که بتوان مطلع شد و خوشبختانه دولت اخیراً اقدام به نظرخواهی در موارد مختلف می‌کند.
درباره آموزش‌های اجباری کارکنان دولت نیز رسماً توسط دولت نظر سازمان نظام صنفی خواسته شد و وقتی که قانون آن تدوین شد بازهم از سازمان نظرخواهی به‌عمل آمده است و جاهایی را تغییر دادیم که دولت توجه نشان داد و از ما بابت این نظرها دعوت حضوری به عمل آورد که البته این موضوع با وجود فرجه یک ماهه هنوز ابلاغ نشده و همچنان دولت روی آن کار می‌کند. شاید در این 7-8 ماه اخیر کمتر اتفاق افتاده باشد اما در مجموع دولت سعی می‌کند تا با ما هم‌اندیشی کند و نظرسنجی‌هایی داشته باشد. امیدوارم به جایی برسیم که هر موضوع در جایگاه خودش در سازمان نظام صنفی بررسی و بحث و نظرات گردآوری شود.
متولی اصلی، دولت و بخش خصوصی باید در کنار هم قوانینی تدوین کنند که به نفع بخش خصوصی باشد چون بخش خصوصی بستر پیشرفت کشور است و صنعت آی تی با کوچک شدن رو به ورشکستگی خواهد رفت که این برای اقتصاد کشور مفید نخواهد بود.
از اوایل انقلاب بحث پیوند آموزش و صنعت مطرح بوده که یک طرف آن دانشگاه و آموزشگاه خصوصی و طرف دیگر آن صنعت است. برای تحکیم رابطه و کاربردی شدن علوم و آموزش‌ها چه باید کرد؟
مهدیون: برای عملی شدن این امر ما چند پیشنهاد مشخص برای وزارت علوم داشتیم که یکی از آن‌ها تجدیدنظر در محتوای آموزشی بود؛ به‌خصوص سرعت‌بخشی در روند تولید محتوای آی تی که به سرعت در حال رشد است و قطعاً باید کارگروه خاصی تشکیل شود تا آن را پیش ببرد و ما نیز در بخش خصوصی حاضریم همکاری لازم را داشته باشیم اما قوانین وزارت علوم تاکنون جایی برای ما به طریق مشاوره و مشارکت برای تحقق این موضوع باز نکرده است.
پیشنهاد دیگر این است که دروس اختیاری شامل این مباحث کاربردی در دانشگاه‌ها ارائه دهیم تا یک دانشجوی رشته شبکه با مسائل و مفاهیمی در حد آی‌پی، روتینگ و سوئیچینگ آشنا شود و یا اجازه بدهند که ما وارد دانشگاه‌ها شده و این دوره‌ها را برای آن‌ها برگزار کنیم. همچنین برگزاری سمینارهای آموزشی در دانشگاه‌ها می‌تواند برای کسب مهارت‌های تحصیلی ورود به بازار مؤثر باشد. تأکید بر واحد کارآموزی و خارج کردن آن از حالت فرمالیته نیز کمک‌کننده خواهد بود. از آن‌جایی که همیشه شتاب این صنعت خیلی بیشتر از دروس دانشگاهی خواهد بود لذا لزوم این آموزش‌ها همیشگی است. از همین رو اگر حمایت دولت در کاهش هزینه‌ها نصیب بخش خصوصی بشود این امکان به‌وجود می‌آید که همه دانشجوها و فارغ‌التحصیلان بتوانند از این آموزش‌ها برخوردار شوند. نکته دیگر این‌که متأسفانه اکنون خیلی از مراکزی که از دانشگاه و به نام آن‌ها استفاده می‌کنند در واقع رقیب بخش خصوصی‌اند، از جمله جهاد دانشگاهی که این‌ها شانس این را دارند که از اساتید، فضا و تجهیزات دانشگاه استفاده کرده و با قیمت کمتر و البته کیفیت پایین‌تر عده‌ای را جذب دوره‌های خود کنند که افراد شرکت کننده در این آموزش‌ها بعدها در عمل به این نتیجه می‌رسند که باز هم آماده جذب بازار کار نشده‌اند بنابراین دانشگاه‌ها نباید وارد این قسمت شوند.
گنجه‌ای: من قبلاً نسبت به حضور دانشگاه‌ها دید مثبتی داشتم اما پس از یک‌سری تلاش بی نتیجه به این نتیجه رسیدم که این امر در دانشگاه‌ها تبدیل به یک تجارت شده است و به من بخش خصوصی برای برگزاری سمینار در دانشگاه مشکل دارم. آن‌ها دانشگاه را از آن خود می‌دانند و به دلیل تمایل به کسب منافع مالی و جبران کم‌درآمد بودن معتقدند که ما برای در ازای استفاده از فضا و یا امکانات دانشگاه برای برگزاری دوره یا سمینار باید هزینه آن را هم بپردازیم. ظاهراً جای ما با آن‌ها عوض شده و ما به عنوان بخش خصوصی به دنبال مهارت هستیم و دانشگاه به دنبال کسب درآمد.
در حوزه آی تی سرعت رشد علمی چنان بالاست که دانشگاه‌ها نمی‌توانند همگام با ما حرکت کنند. من به این دلیل به دانش بنیان بودن خودمان اعتقاد دارم که در این بخش ما آن‌چنان روی مباحث مربوطه تحقیق و مطالعه می‌کنیم اما اگر در جایی با مقوله آموزش به دنبال تجارت باشند هرگز نمی‌توانند کیفیت و پایه دانشی ما را داشته باشند.
به نظر شما در حوزه فاوا در آینده چه کارهایی جدیدی در حوزه آموزش می‌توان انجام داد که تاکنون صورت نگرفته است؟
گنجه‌ای: آی تی همیشه کار نو و جدیدی است و ما هر روز در تقلا و تلاش برای همگام شدن با این سرعت هستیم. به نظر من تا سال 2020 می‌توان در چند حوزه خوب کار کرد؛ یعنی نرم افزارهای فبلت و موبایل، (دقیقه 01:07) و امنیت اطلاعات. کار کردن در این حوزه‌ها مشاغل زیادی ایجاد می‌کند. حوزه آی تی یکی از حوزه‌های مغفول مانده است که متأسفانه خود ما هم در آن به قدر کفایت فرهنگ‌سازی نکرده‌ایم.
مهدیون: ضمن تأیید این که برنامه‌نویسی و ابزارهای هوشمند نرم‌افزارهای فبلت و موبایل شاخه بسیار مهمی است به نظر من باید در کشورمان استانداردهای آموزشی داشته باشیم تا در حوزه اشتغال‌زایی آی‌تی، فارغ‌التحصیلان ما بتوانند در سطوح مختلف تولیدکننده این بخش‌ها شوند. بحث دیگر که نیاز به توجه بیشتر دارد موضوع داده‌کاوی است. ما در نرم‌افزار و سایر حوزه‌های آی تی و حتی سایر صنایع بزرگ نیاز داریم که با هوش تجاری به تجزیه و تحلیل و پیش‌بینی در رفع چالش‌ها همت بگماریم تا چشم‌انداز خوبی در این صنعت داشته باشیم.
گنجه‌ای: افراد جامعه باید بدانند که در یک دوره بسیار کوتاه‌مدت تضمین‌شده و با 50 تا 60 ساعت دوره خوب مهارتی می‌توان فرصت شغلی به دست آورد و همچنین پس از 200 ساعت گذراندن دوره آموزشی می‌توان روی حرفه‌ای بودن یک فرد حساب کرد. درواقع با بهره‌گیری از آموزش آی تی می‌توان یک فرد را ظرف مدت یک سال از سطح صفر به سطح اثرگذاری در سازمان رساند..